słodko-gorzki zapis miłości - Tymczasem pa, Kochany Skarbunieczku. Listy rysunkowe Antoniego Kowalskiego do syna Jerzego z okupowanego Poznania - Piotr Korduba.

 

Do tej książki, a właściwie powinnam napisać albumu, przyciągnęło mnie wiele – tytuł – Tymczasem pa, kochany Skarbunieczku, który przywodzi na myśl rodzicielskie uczucie przepełnione miłością, relacja ojciec – syn,  jaką przedstawia książka, i która do jej powstania się przyczyniła, a nade wszystko ilustracje. Nie prawdziwe, tworzone na potrzeby książki, ale wręcz odwrotnie – będące przyczynkiem do jej napisania. Ilustracje-rysunki tworzone nie przez ilustratora profesjonalistę, a rysunki ojca dla syna powstałe z miłości, dyktowane z serca i tęsknoty. Nauka świata na odległość.

Trzydzieści trzy kolorowe rysunki. Jedne trochę dziecinne, inne jakby wyszły spod ręki już wyrobionej, precyzyjnej. Wszystkie bez wątpienia amatorskie.

Na każdym z tych rysunków – czy to na odwrocie, czy dodatkowo przy samej ilustracji (życia) list. Opis tego, co się wydarzyło, bądź dopiero będzie miało miejsce. Opis rysunku – jak rozmowa, codzienna ojca z synem. Rysunki te przedstawiają codzienność okupowanego Poznania: ulice i domy – bez niepokojących dziecko oznak zniemczenia, zakłady pracy bez krzywd pracowników, ale także zwierzęta, tramwaje, auta i ludzi.

 

 

 

Z tych ilustracji mały Jerzy Kowalski, do którego jego ojciec Antoni je kierował miał poznawać nie tylko świat i historię, ale też rodzinę. Dzięki temu dzisiaj też łatwiej odczytać (z nich) przeszłość rodziny Kowalskich. Liczne przeprowadzki (a raczej przymusowe wysiedlenia), bezpieczna przystań Jurka u wujostwa na wsi, pracę rodziców.

 

 

 

 

Zbiór ilustracji (odkrytych trochę przypadkiem przez Piotra Kordubę przy okazji zbierania materiałów do książki o Grunwaldzie – dzielnicy Poznania) poprzedzają interesujące fakty nie tylko z życia Kowalskich i Kozłowskich (rodzina matki Jerzego Sabiny z domu Kozłowskiej) ale i historii miasta. Okupacji Posen i Warthelandu – ruiny wielkich polskich zakładów, jak Cegielski, przekształconych częściowo Deutsche Waffen Und Munitionsfabriken (DWM, czyli koncern produkujący amunicję), czy prześladowaniach inteligencji polskiej zmuszanej do pracy dla Rzeszy bez jakiegokolwiek wyboru.

Te ilustracje były swego rodzaju łącznikami z domem, jako, że Antoni Kowalski pozostały w Poznaniu rzadko widywał syna oddalonego od miasta o ponad 100 kilometrów. Ale także ilustracje te powstawały pod zamówienie Jurka, szczególnie po wizytach ojca u syna, w ten sposób umilał on czas dziecku, albo uwieczniał to, o czym rozmawiali, co robili (dziś rysunki zostałyby pewnie zastąpione przez fotografie). Jednocześnie listy dostarczane do wsi, do rodziny Sabiny były znakiem, że Antoni Kowalski dojechał szczęśliwie do domu.

 

Jerzy Kowalski z ojcem

 

To burzliwa, choć krótka historia polskiej rodziny w czasach okupacji, okraszona – nie tylko ilustracjami, które stanowią sedno tego albumu, ale i zdjęciami, które w niewielkiej ilości przetrwały okres wojennej zawieruchy. Bardzo dobrze się stało, że Jerzemu Kowalskiemu udało się wrócić do rodzinnego domu w Poznaniu i zachować w dobrym stanie te jedyne w swoim rodzaju listy ojca do syna. Ten swoisty zapis ich „rozmów” nosi dziś ślady upływającego czasu – co widać na zdjęciach jako ślady taśmy klejącej na zgięciach, które z czasem zaczęły się przecierać. Najważniejsze jednak że istnieje! Teraz jeszcze tak pięknie zebrany i okraszony historią.

Zdaję sobie sprawę, że to zbyt trudna książka dla małego dziecka, bo chociaż ilustracje zdają się interesować mojego syna to wiem, że ich wartość emocjonalną będzie on w stanie zrozumieć dopiero za kilka lat. Chciałabym też aby nigdy nie musiał spotkać go podobny los, bo choć wydźwięk tych listów jest cudowny i brzmi czystą nutą miłości, to podszyty jest tęsknotą i wojną.

 

cytat oraz zdjęcia pochodzą z książki